Urlop w górach to nie tylko wyśmienita kuchnia, przepiękne widoki oraz możliwość zdobywania szczytów. To także możliwość przebywania w niezwykłej kulturze, która charakteryzuje się m. in. swoim tradycyjnym językiem, czyli oczywiście gwarą góralską. Choć komunikacja z rodowitymi góralami nie jest trudna i każdy turysta bez problemu dogada się w języku polskim, to warto jednak przejrzeć słownik gwary góralskiej. W tym miejscu przygotowaliśmy najpopularniejsze zwroty.

Czym właściwie jest gwara góralska?

Na wstępie warto zaznaczyć, że gwara góralska to termin bardzo ogólny i nieprecyzyjny, który odnosi się do tradycyjnego języka osób zamieszkujących okolice polskich gór. W praktyce jednak wyróżnić możemy kilka gwar, z czego najpopularniejsza jest oczywiście gwara podhalańska. W gwarze często spotkamy się ze słowami wywodzącymi się z języka słowackiego, czeskiego, ale również niemieckiego. Na kształtowanie się góralskiej gwary wpływ miała również izolacja tych regionów od centralnej części Polski. W rezultacie, tradycyjna gwara często zawiera wyrażenia staropolskie, które dawniej obowiązywały na terenie całego kraju, ale z biegiem lat pozostały jedynie na terenach górskich na pasie podhalańsko-beskidzkim.

Większość współczesnych górali doskonale posługuje się językiem polskim, dzięki czemu turyści nie muszą obawiać się o trudności związane z komunikacją. Takowe mogą pojawić się jedynie w rozmowie z wiekowymi góralami, którzy przywykli do posługiwania się gwarą na co dzień. Ale i tu powinniśmy bez trudu zrozumieć ogólny sens wypowiedzi, jako iż niektóre słowa są bardzo zbliżone. Warto jednak z samej ciekawości poznać słownik gwary góralskiej, a przynajmniej niektórego jego słowa.

Zwroty wykorzystywane na co dzień

Spędzając urlop na Podhalu niejednokrotnie spotkasz się z gwarą góralską, która jest chętnie wykorzystywana zwłaszcza przez starszych górali. Chociaż nie grożą nam problemy komunikacyjne, to jednak słownik gwary góralskiej może okazać się bardzo pożyteczny w wielu codziennych sytuacjach. Zwłaszcza, że niektóre słowa w gwarze mają zupełnie inne znaczenie niż w języku polskim. Oto zwroty, które mogą przydać się na co dzień:

• baba – kobieta, żona
• baca – pasterz
• bacówka – szałas w górach
• bez – przed
• boskać – całować
• chałba – dom
• chawok – tutaj
• chłop – mąż
• ciupaga – siekierka
• copka – czapka
• drzewiej – dawniej
• dudki – pieniądze
• duje – wieje
• dyć – ale
• dzisiok – dzisiaj
• gazda – gospodarz
• gibki – szybki
• godać – mówić
• haj – tam
• harnaś – przywódca
• hej – tak
• hipkać – skakać
• hruby – gruby
• ino – tylko
• izba – pokój
• jaze – aż
• kaj – gdzie
• kiela – ile
• klupać – stukać
• krapca – trochę
• kufa – pysk
• kwilka – chwilka
• luba – miła
• łobytom – ciągle
• mitrożyć – lenić się
• napytać – zaprosić
• naremny – gwałtowny
• naryktować – przygotować
• nika – nigdzie
• pacholek – służący
• parobek – kawaler
• pedziec – powiedzieć
• piknie – pięknie
• pojeden – więcej niż jeden
• pokiela – po ile
• posiady – spotkanie towarzyskie
• pościel – łóżko
• przeca – przecież
• pytać – prosić w gościnę
• rzodko – słabo
• sądej – wsżędzie
• siumny – wspaniały
• skieltować – kupować
• stroić – szykować
• syćka – wszystko
• śpasy – żarty
• tela – tyle
• upytać – prosić
• uwarzyć – ugotować
• wartko -szybko
• warzyć – gotować
• zabacyć – zapomnieć
• zecy – rzeczy
• zwada – kłótnia

Kulinarny słownik gwary góralskiej

Słownik gwary góralskiej na pewno warto poznać od strony kulinarnej, zwłaszcza, że niektóre nazwy, które można spotkać w menu, bywają mylące. Z tego względu większość restauracji posiada w karcie opis dań w języku polskim. Pojęcia z gwary warto jednak znać, gdy zamierzamy stołować się u gospodarza obiektu noclegowego. Rodowici górale często posługują się swoimi nazwami potraw. Oto popularne określenia z gwary góralskiej odnoszące się do jedzenia:

• bombolki z miodem – drożdżowe ciasteczka
• brydza – ser owczy
• bukty – kluski ziemniaczane
• bunc – twardy ser
• corno izba – kuchnia
• fizoły – danie z fasoli
• flasecka – flaszka
• gołka – wędzony ser krowi w formie walca
• gornecek – kubek
• grule – ziemniaki
• hałuski – ziemniaczane kluseczki
• jarzec – jęczmień
• jodło – jedzenie
• juzyna – podwieczorek
• kaflok – piec kaflowy
• kęsiowo – jedzenie
• kwaśnica – zupa zbliżona do kapuśniaku
• masny – tłusty
• moskol – placek owsiany
• omasta – przyprawa
• oscypek – tradycyjny ser owczy
• pelenka – wódka
• redykołka – mały oscypek
• sabasinik – piec do pieczenie chleba
• syr – ser
• śklanka – szklanka

Popularne zwroty dla turystów

Z gwarą góralską spotkać się możemy również na szlakach górskich, jak również w trakcie wędrówek po okolicznych miejscach. Warto wówczas znać pewne zwroty, które mogą nas naprowadzić do celu lub zdradzić informacje na temat tego, jaka będzie pogoda.

• brzyzek – brzeg
• ceper – przyjezdny
• cuska – płaszcz
• dziedzina – wieś
• goje – drzewa
• gociniec – droga między zabudowaniami
• grapa – niewielkie wzniesienie
• grodza – ogrodzenie
• hala – łąka górska
• heboj – chodź
• hybnoć – zajść
• juhas – pasterz
• kabot – kurtka
• kida – pada
• kurniawa – obfite opady śniegu z silnym wiatrem
• łyska się – błyska się
• młaka – bagno
• nika – nigdzie
• potocek – wąski strumień
• poć tu – podejdź tu
• polana – łąka
• pyrć – szlak w górach
• siąpawica – mżawka
• skije – narty
• skole – skały
• strybać się – wdrapać się
• ściągnąć – zdążyć
• tustela – stamtąd
• upłaz – równina pomiędzy skałami
• wanta – głaz
• watra – ognisko
• zarembek – polana w lesie
• zawiedą – zaprowadzą
• zatyroł kasik – zapodział się

Dlaczego warto znać gwarę góralską?

Wielu górali doskonale zna język polski, a turyści udający się w Tatry nie muszą obawiać się o problemy komunikacyjne. Jednak znajomość gwary to na pewno ciekawa umiejętność, która może okazać się bardzo przydatna w trakcie konwersacji zwłaszcza ze starszymi góralami, którzy z przyzwyczajenia nawet przy turystach używają gwary. Większość słów zrozumiemy bez problemu, aczkolwiek niektóre zwroty mogą oznaczać coś zupełnie innego, niż w języku polskim. W związku z tym, warto nauczyć się przynajmniej najważniejszych słów, które mogą się przydać w trakcie wędrówek, na zakupach czy też w restauracji. Rodowici górale na pewno docenią to, że staramy się posługiwać w tak ważnym dla nich języku ojczystym.